Thực đơn
Nyuserre_Ini
Vì là một pharaon, Nyuserre Ini đã có được một giáo phái thờ cúng dành riêng cho mình được thiết lập sau khi ông qua đời. Thuật ngữ "giáo phái tang lễ" là cách gọi chung cho các hoạt động tôn giáo khác nhau thuộc về hai trường phái điển hình. Trường phái thứ nhất là giáo phái chính thức được tiến hành trong khu phức hợp tang lễ của nhà vua và được chu cấp nhờ vào các điền trang nông nghiệp mà đã được thiết lập dưới thời trị vì của Nyuserre. Giáo phái này chủ yếu tồn tại đến hết thời kỳ Cổ vương quốc, nhưng nó cũng đã kéo dài ít nhất cho đến tận thời kỳ vương triều thứ mười hai trong giai đoạn Trung Vương quốc,[178]vào thời điểm này vẫn còn có một vị tư tế phục sự trong ngôi đền tang lễ của Nyuserre[179]. Tuy nhiên vào giai đoạn sau đó, giáo phái chính thức này đã bị thu hẹp lại và Nyuserre đã được thờ cúng như là một tổ tiên của hoàng gia, một "phiên bản hạn chế của việc thờ cúng các vị thần" theo như Jaromir Malek viết,[180]nó được biểu hiện thông qua việc hiến dâng các bức tượng và việc biên soạn các bản danh sách những vị vua được tôn kính[181].
Tồn tại song song với giáo phái chính thức còn có những giáo phái riêng lẻ khác của các tín đồ ngoan đạo, họ tôn kính Nyuserre như một "vị thánh", một người giữ vai trò trung gian giữa các tín đồ với những vị thần.[180]Giáo phái bình dân này đã phát triển một cách tự phát, có lẽ bởi vì do kim tự tháp của Nyuserre nằm gần với Memphis[180] hoặc có liên quan đến việc Nyuserre sử dụng tên gọi lúc sinh ra của ông là Iny,[182]và nó có thể bao gồm cả việc cầu khẩn và tế lễ các bức tượng của nhà vua hoặc trong ngôi đền tang lễ của ông.[180]Do đó, các dấu tích khảo cổ của giáo phái này rất khó phân biệt[183], không những vậy địa vị đặc biệt này của Nyuserre còn được thể hiện thông qua một số cách thức tôn giáo khác như việc tên của ông được nhắc đến trong những lời cầu khấn cũng như trong tên riêng của những cá nhân khác, đặc biệt là vào thời kỳ Trung vương quốc, những tên gọi đi cùng với "Iny" bao gồm như Inhotep, Inemsaf, Inankhu và nhiều tên gọi khác nữa.[184]Mặc dù ban đầu sự tôn kính Nyuserre vốn là một hiện tượng địa phương xuất phát từ Abusir, Saqqara và các khu vực xung quanh,[180]cuối cùng thì nó có lẽ cũng đã vươn xa ra khỏi biên giới Ai Cập, tới tận Sinai, Byblos và Nubia và ở những nơi này các nhà khảo cổ học đã tìm thấy những mảnh vỡ của các bức tượng, bình chậu và bia đá có khắc tên của Nyuserre[185].
Dưới thời kỳ Cổ vương quốc, những điền trang nông nghiệp vốn được thiết lập dưới triều đại của Nyuserre Ini đã sản xuất ra các sản vật nông nghiệp cung cấp cho giáo phái tang lễ của ông[186]. Tên của một số điền trang này đã được tìm thấy trên những bức tường của các ngôi mộ ở Saqqara hoặc trong ngôi đền tang lễ của Nyuserre[186], chẳng hạn như "Con Đường của Ini"[note 25]và "Lễ vật của Ini"[note 26]. Một số lãnh địa Ḥwt của nhà vua, bao gồm những điền sản thuộc sở hữu của ngôi đền tang lễ của Nyuserre[189], cũng đã được biết đến như: "Hathor cầu ước cho Nyuserre sống mãi", [note 27] "Horus cầu ước cho Nyuserre sống mãi",[note 28]"Bastet cầu ước cho Nyuserre sống mãi",[note 29] và "Ptah mong muốn Nyuserre sống mãi"[note 30] Một số vị tư tế đã từng phục sự trong khu phức hợp kim tự tháp và ngôi đền mặt trời của Nyuserre mãi cho tới thời điểm cuối vương triều thứ Sáu cũng đã được biết đến thông qua các ngôi mộ của họ, điều này chứng tỏ rằng giáo phái tang lễ chính thức này đã tồn tại đến hết thời kỳ Cổ vương quốc.[183]
Ngoài ra, Nyuserre còn nhận được sự quan tâm đặc biệt đến từ ít nhất hai vị vua đã kế vị ông trong thời kỳ này: Djedkare Isesi đã khôi phục hoặc hoàn thành ngôi đền tang lễ của ông,[note 31][195]và Pepi II Neferkare đã cho dựng một khung cửa có khắc một dòng chữ đề cập đến cả lễ hội Sed đầu tiên của ông ta và Nyuserre ở tại ngôi đền thung lũng.[195][note 32]
Nyuserre là một trong số ít những vị vua của thời kỳ Cổ vương quốc mà còn có bằng chứng cho thấy giáo phái tang lễ vẫn tiếp tục tồn tại liên tục trong thời kỳ Chuyển tiếp thứ nhất,[note 33] khi mà chính quyền trung ương của các vị pharaon đã bị sụp đổ và vương quốc Ai Cập đang trong tình trạng hỗn loạn[182][197]. Các ngôi mộ của hai vị tư tế Heryshefhotep I và II sống trong thời kỳ này,[note 34]đã đề cập đến vai trò và bổn phận của họ trong việc tổ chức các nghi lễ thờ cúng Nyuserre, và chứng kiến sự tồn tại của giáo phái tang lễ chính thức[201].
Ảnh hưởng của việc sùng bái và tôn kính Nyuserre một cách rộng rãi đã phát triển song song cùng với giáo phái thờ cúng chính thức trong suốt thời kỳ này, ví dụ như được biểu hiện thông qua những dòng chữ khắc trong ngôi mộ của một người có tên là Ipi, ông ta muốn được "tôn trọng trước Iny",[note 35] một thuật ngữ mà trong đó Nyuserre giữ vai trò bình thường vốn là dành cho các vị thần.[202]Những bằng chứng tương tự chứng minh cho địa vị của Nyuserre cũng đã được tìm thấy trong các ngôi mộ có niên đại vào đầu thời kỳ Trung Vương quốc, chẳng hạn như trên chiếc rương xác ướp của một người tên là Inhotep, có nhắc đến rằng ông ta sẽ được "tôn trọng trước Osiris, chúa tể của sự sống, và Iny, chúa tể của sự tôn kính "[note 36]
Thời kỳ Trung Vương quốc đã chứng kiến sự suy tàn của giáo phái thờ cúng Nyuserre. Bằng chứng đến từ thời kỳ này là từ những công trình được vua Senusret I cho thực hiện tại ngôi đền Karnak, ông ta đã dâng hiến một số bức tượng của các vị vua thời Cổ vương quốc [181], trong đó có ít nhất một bức tượng của Nyuserre,[note 37]cho một giáo phái thờ cúng Amun và các vị tổ tiên của hoàng gia.[205]Đồng thời, dưới thời kỳ vương triều thứ Mười Hai, nhiều ngôi đền tang lễ của thời Cổ vương quốc đã bị phá dỡ một cách rộng rãi để lấy nguồn vật liệu dùng của chúng tái sử dụng cho các công trình xây dựng khác, mà nổi bật nhất trong số đó là các phức hợp kim tự tháp của Amenemhat I và Senusret I.[180] Những sự kiện trên diễn ra cùng thời với cuộc đời của vị tư tế cuối cùng phục sự trong giáo phái thờ cúng chính thức của Nyuserre, một người tên là Inhotep[201]. Tất cả các sự kiện trên còn ngầm cho thấy rằng hoàng gia đã tỏ ra không còn quan tâm đến những giáo phái thờ cúng các vị vua thời Cổ vương quốc vốn được nhà nước bảo trợ nữa.[180]
Sự tôn kính Nyuserre vốn phổ biến trong giai đoạn trước đó vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến những giáo phái tồn tại trong thời kỳ Tân Vương Quốc. Điều này được minh hoạ rõ nhất trong bản danh sách vua Karnak, nó được biên soạn dưới thời Thutmosis III để nhằm mục đích tôn vinh các vị tổ tiên của hoàng gia và gồm cả đồ hình ghi rõ "Iny" để chỉ Nyuserre. Điều này là một sự bất bình thường, bởi vì đồ hình thường chỉ bao gồm tên gọi khi lên ngôi của nhà vua hơn là tên được đặt lúc sinh ra, lý do cho tên gọi "Iny" có thể được lựa chọn ở đây là bởi vì với tên gọi này Nyuserre đã được tôn sùng và đã được phong thần.[33]
Sau này, trong suốt thời kỳ Ramesses, các bức tượng của những vị pharaon thời Cổ Vương quốc bao gồm cả một bức tượng của Nyuserre Ini đã được lưu giữ trong một cachette (một nơi cất giấu) ở ngôi đền Ptah tại Memphis, điều này cho thấy rằng chúng vẫn tiếp tục được sử dụng vào các mục đích tôn giáo cho tới tận thời điểm đó[206]. Cũng trong khoảng thời gian này, công cuộc khôi phục các công trình trên quy mô lớn ở Abusir và Saqqara đã được thực hiện trong suốt triều đại của Ramses II và dưới sự chỉ đạo của hoàng tử Khaemweset. Ngôi đền mặt trời của Nyuserre cũng nằm trong số những di tích được hưởng lợi từ quá trình này[207].
Trong giai đoạn cuối thời kỳ Chuyển tiếp thứ ba, các ngôi đền tang lễ của thời Cổ Vương quốc đã được khôi phục nhờ vào sự quan tâm mà trước tiên là đến phong cách Cổ điển của các vị vua thuộc vương triều thứ Hai mươi lăm của Ai Cập (khoảng 760-656 TCN)[208]. Đặc biệt, vua Taharqa (khoảng 690-664 TCN) đã cho sao chép lại những bức phù điêu dựa theo các ngôi đền của Sahure, Nyuserre và Pepi II tại ngôi đền Amun của Gem-Aten ở Karnak trong suốt quá trình ông ta cho phục chế tại đó[208].
Thực đơn
Nyuserre_IniLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Nyuserre_Ini